Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển của công nghệ như hiện nay, Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển đa dạng của các loại hình doanh nghiệp, từ các tập đoàn lớn đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan về những các loại hình doanh nghiệp phổ biến nhất hiện nay tại Việt Nam, từ đó giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, ưu nhược điểm của từng hình thức, cũng như những cơ hội và thách thức mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt.

Các loại hình doanh nghiệp phổ biến ở Việt Nam 2024

Việc lựa chọn loại hình doanh nghiệp phù hợp trước khi thành lập hoặc chuyển đổi là quyết định then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và thành công của doanh nghiệp. Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành quy định 5 loại hình doanh nghiệp chính thức, mỗi loại hình đều sở hữu những đặc điểm và lợi ích riêng biệt. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ về các loại hình doanh nghiệp phổ biến sau đây.

Doanh nghiệp nhà nước

Doanh nghiệp nhà nước là chủ thể kinh tế được thành lập theo quy định của pháp luật, với 100% vốn điều lệ thuộc sở hữu nhà nước. Dù hoạt động dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên hay là công ty cổ phần, doanh nghiệp nhà nước vẫn được xem là một đơn vị sự nghiệp có tư cách pháp nhân, tự chịu trách nhiệm về mọi nghĩa vụ pháp lý phát sinh từ hoạt động kinh doanh của mình.

Công ty trách nhiệm hữu hạn

Công ty trách nhiệm hữu hạn là một loại hình doanh nghiệp phổ biến tại Việt Nam, được tạo thành từ sự góp vốn của các cá nhân hoặc tổ chức. Đặc trưng của công ty TNHH là trách nhiệm của các thành viên chỉ giới hạn trong số vốn đã góp, tức là họ không phải chịu trách nhiệm bằng tài sản cá nhân đối với các khoản nợ của công ty. Ngoài ra, công ty TNHH cũng được pháp luật công nhận là một pháp nhân độc lập, có quyền thực hiện các hoạt động kinh doanh, ký kết hợp đồng và chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Đối với công ty TNHH có 1 thành viên

Công ty TNHH một thành viên là một hình thức doanh nghiệp mà toàn bộ vốn điều lệ thuộc sở hữu của một cá nhân hoặc một tổ chức duy nhất. Chủ sở hữu này sẽ chịu trách nhiệm về mọi khoản nợ và nghĩa vụ tài sản của công ty trong phạm vi vốn điều lệ đã đăng ký. Đặc điểm nổi bật của loại hình thức này:

Tư cách pháp nhân: Công ty được xem là một pháp nhân độc lập, có quyền và nghĩa vụ dân sự như một cá nhân.
Giới hạn trách nhiệm: Chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm bằng tài sản góp vốn vào công ty, không phải chịu trách nhiệm bằng tài sản cá nhân.
Chuyển nhượng vốn: Việc chuyển nhượng vốn điều lệ thường bị hạn chế, trừ trường hợp được pháp luật đặc biệt quy định.
Không phát hành cổ phần: Công ty không chia vốn thành cổ phần để huy động vốn từ công chúng.
Được phát hành trái phiếu: Công ty có thể phát hành trái phiếu để huy động vốn.

Đối với công ty TNHH có hơn 2 thành viên

Công ty TNHH có từ 2 thành viên trở lên là một loại hình doanh nghiệp phổ biến tại Việt Nam, với số lượng thành viên dao động từ 2 đến 50 người. Các thành viên này có thể là cá nhân, tổ chức hoặc kết hợp cả hai, và họ cùng nhau góp vốn để thành lập công ty. Điểm đặc biệt của hình thức công ty này là:

Trách nhiệm hữu hạn: Các thành viên chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp.
Tự chủ: Công ty có tư cách pháp nhân độc lập, được quyền tự quyết định các hoạt động kinh doanh của mình.
Linh hoạt: Công ty có thể chuyển nhượng vốn góp, phát hành trái phiếu và có quyền tự quyết định về cơ cấu tổ chức quản lý.
Không phát hành cổ phần: Đây là điểm khác biệt so với công ty cổ phần.

Công ty cổ phần

Công ty cổ phần (CTCP) là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, được thành lập trên cơ sở vốn điều lệ chia thành nhiều phần có giá trị bằng nhau gọi là cổ phần. Mỗi cổ phần được mua sẽ đại diện cho một phần sở hữu trong công ty. Các chủ sở hữu của cổ phần được gọi là cổ đông. Đây là một trong các loại hình doanh nghiệp phổ biến nhất tại Việt Nam.

Một trong những đặc điểm nổi bật của công ty cổ phần là khả năng huy động vốn lớn đến từ các nhà đầu tư thông qua việc phát hành cổ phiếu. Cổ đông có quyền tham gia quản lý công ty thông qua việc tham dự đại hội cổ đông, đồng thời cũng chia sẻ lợi nhuận và chịu rủi ro tương ứng với số cổ phần sở hữu.

Vốn điều lệ của các loại hình doanh nghiệp

Công ty hợp danh

Công ty hợp danh là một hình thức doanh nghiệp do ít nhất hai cá nhân hợp danh đứng ra thành lập. Những cá nhân này không chỉ là chủ sở hữu mà còn trực tiếp tham gia điều hành doanh nghiệp và phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân của mình đối với các khoản nợ của công ty.

Bên cạnh các thành viên hợp danh, công ty hợp danh có thể có thêm các thành viên góp vốn. Thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi số vốn đã góp và không phải chịu trách nhiệm bằng tài sản cá nhân. Đặc trưng nổi bật của công ty hợp danh:

Trách nhiệm hữu hạn: Thành viên hợp danh chịu trách nhiệm vô hạn, còn thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn.
Tính cá nhân: Mỗi thành viên đều có quyền và nghĩa vụ nhất định đối với công ty.
Tính linh hoạt: Công ty hợp danh có thể dễ dàng thành lập và điều chỉnh quy mô hoạt động.
Không niêm yết: Công ty hợp danh không được phép niêm yết cổ phiếu hoặc phát hành trái phiếu.

Doanh nghiệp tư nhân

Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) là một hình thức kinh doanh đơn giản, trong đó một cá nhân là chủ sở hữu duy nhất và chịu trách nhiệm hoàn toàn về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Đây cũng là hình thức được các hộ kinh doanh ưu tiên lựa chọn hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác. Đặc điểm nổi bật của loại hình doanh nghiệp tư nhân:

Tính độc lập: DNTN không phải là một pháp nhân độc lập, nghĩa là chủ sở hữu và doanh nghiệp về cơ bản là một.
Trách nhiệm hữu hạn: Chủ sở hữu của doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các khoản nợ và nghĩa vụ của doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là nếu doanh nghiệp gặp khó khăn, tài sản cá nhân của chủ sở hữu có thể bị sử dụng để thanh toán các khoản nợ.
Quy mô nhỏ: DNTN thường có quy mô nhỏ và phù hợp với các hoạt động kinh doanh đơn giản, không đòi hỏi vốn lớn.
Linh hoạt: Doanh nghiệp tư nhân có tính linh hoạt cao, thủ tục thành lập và điều hành tương đối đơn giản.
Hạn chế về vốn: DNTN không được phát hành cổ phiếu để huy động vốn từ công chúng.

Những ưu điểm và khuyết điểm của các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam

Sau đây là các ưu và nhược điểm của các loại hình doanh nghiệp hợp pháp tại Việt Nam, những thông tin này sẽ hỗ trợ bạn trong việc lựa chọn ra loại hình doanh nghiệp phù hợp nhất với công ty của bạn.

Doanh nghiệp nhà nước

Ưu điểm của doanh nghiệp nhà nước so với các loại hình doanh nghiệp còn lại là nhờ sự hỗ trợ của Nhà nước mà loại hình doanh nghiệp này thường có quy mô lớn, tiềm lực tài chính mạnh, dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ. Đồng thời cũng có tính ổn định cao, ít chịu ảnh hưởng bởi những biến động của thị trường.

Doanh nghiệp nhà nước có thể được giao nhiệm vụ thực hiện các mục tiêu chính trị – xã hội mà doanh nghiệp tư nhân không quan tâm hoặc không có khả năng thực hiện, thường đảm nhận các ngành, lĩnh vực then chốt của nền kinh tế như năng lượng, giao thông, viễn thông,… góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, ổn định kinh tế và phát triển bền vững.

Đối với nhược điểm của loại hình doanh nghiệp nhà nước này thì do thiếu động lực cạnh tranh, cơ chế quản lý chưa linh hoạt mà loại hình này thường có hiệu quả hoạt động thấp hơn so với doanh nghiệp tư nhân. Cơ chế quản lý tập trung, thủ tục hành chính rườm rà, gây cản trở đến quá trình ra quyết định và hoạt động sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, do tính ổn định cao và ít chịu áp lực cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước thường ít chú trọng đến đổi mới sáng tạo, dẫn đến khó thích ứng với sự thay đổi của thị trường.

Công ty trách nhiệm hữu hạn

Ưu điểm của loại hình công ty TNHH là thành viên công ty chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ cùng nghĩa vụ tài sản khác trong phạm vi số vốn mà họ đã góp. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro cho các thành viên, đặc biệt là khi công ty gặp khó khăn. Cấu trúc tổ chức của loại hình này cũng tương đối đơn giản, dễ dàng điều chỉnh, quản lý và quyền tự chủ cao. Việc chuyển nhượng vốn góp giữa các thành viên được thực hiện tương đối đơn giản, tạo điều kiện cho việc thay đổi thành viên và mở rộng quy mô công ty.

Về mặt khuyết điểm của loại hình doanh nghiệp này, công ty TNHH không được phép phát hành cổ phiếu để huy động vốn từ công chúng, vì vậy việc huy động vốn thường phụ thuộc vào các nguồn vốn cá nhân hoặc vay ngân hàng. Ngoài ra, do không thể huy động vốn rộng rãi, công ty TNHH thường có quy mô nhỏ hoặc vừa và khó mở rộng quy mô kinh doanh lớn, thủ tục thành lập cũng sẽ phức tạp hơn so với doanh nghiệp tư nhân.

Công ty cổ phần

Đối với công ty cổ phần thì ưu điểm của loại hình doanh nghiệp này so với các loại hình doanh nghiệp khác là có thể huy động vốn một cách dễ dàng và nhanh chóng bằng cách phát hành cổ phiếu. Điều này giúp doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh, đầu tư vào các dự án lớn.

Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về khoản nợ của công ty trong phạm vi số vốn đã góp, giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư. Đồng thời, cổ phiếu có thể được mua bán tự do trên thị trường chứng khoán, giúp tăng tính thanh khoản của vốn và dễ dàng thu hút nhân tài nhờ cơ chế cổ phần hóa, tạo động lực làm việc cho người lao động.

Nhược điểm của công ty cổ phần là khi phát hành cổ phiếu ra công chúng, ban lãnh đạo có thể mất đi quyền kiểm soát doanh nghiệp nếu một nhóm cổ đông khác nắm giữ số lượng cổ phiếu lớn. Ngoài ra, có thể sẽ phải chịu áp lực từ các nhà đầu tư để đạt được kết quả kinh doanh tốt, có thể dẫn đến các quyết định ngắn hạn và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Hơn hết là loại hình doanh nghiệp này phải đối mặt với rủi ro về việc mất thanh khoản và xung đột về lợi ích giữa cổ đông và ban quản trị.

Công ty hợp danh

So với các loại hình doanh nghiệp khác thì quy trình thành lập và quản lý tương đối đơn giản, ít thủ tục hành chính và quyết định được đưa ra nhanh chóng và linh hoạt, không bị ràng buộc bởi nhiều quy định. Ưu điểm của loại hình doanh nghiệp này thường là dễ dàng huy động vốn từ các thành viên thường dễ dàng hơn so với các hình thức khác cũng như không bị giới hạn về ngành nghề kinh doanh.

Về khuyết điểm của công ty hợp doanh thì các thành viên phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các khoản nợ của công ty. Nếu công ty gặp khó khăn, tài sản cá nhân của các thành viên có thể bị sử dụng để thanh toán nợ. Ngoài ra, việc chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên thường phức tạp và đòi hỏi sự đồng ý của các thành viên còn lại.

Doanh nghiệp tư nhân

Điểm cộng của doanh nghiệp tư nhân so với các loại hình doanh nghiệp khác là thủ tục hành chính đơn giản, ít rườm rà, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí. Bên cạnh đó, chủ sở hữu có quyền quyết định toàn bộ các hoạt động kinh doanh, từ việc lựa chọn sản phẩm, dịch vụ đến các quyết định chiến lược. Chi phí thành lập và vận hành thường thấp hơn so với các hình thức doanh nghiệp khác, cấu trúc tổ chức cũng đơn giản và dễ quản lý. Phù hợp với các hoạt động kinh doanh quy mô nhỏ, cá nhân hóa.

Tuy nhiên, nhược điểm của loại hình doanh nghiệp này là chủ sở hữu phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân đối với các khoản nợ của doanh nghiệp. Điều này có nghĩa là nếu doanh nghiệp gặp khó khăn, tài sản cá nhân của chủ sở hữu có thể bị tịch thu để thanh toán nợ. Việc huy động vốn từ các nhà đầu tư bên ngoài thường khó khăn hơn so với các hình thức doanh nghiệp khác như công ty cổ phần.

Hy vọng bài viết này có thể đem đến cho bạn thông tin và cái nhìn tổng quan về các loại hình doanh nghiệp. Từ đó, đưa ra được sự lựa chọn phù hợp cho doanh nghiệp của mình. Chúc bạn một ngày làm việc hiệu quả.

Xem thêm: So sánh các loại hình doanh nghiệp mới nhất